John Spence

Dechreuodd John ei daith ddysgu gyda’r Brifysgol Agored yn 2010, a graddiodd saith mlynedd yn ddiweddarach gyda gradd BSc (Anrh) mewn Gwyddorau Iechyd, cyflawniad sydd yn cael ei ddisgrifio ganddo fel “cyflawniad mwyaf rhyfeddol fy mywyd.”

Roedd John wedi cael trafferth yn dysgu yn yr ysgol.  Roedd ganddo ddyslecsia difrifol ac ADHD, a dywedwyd wrtho “y byddai’n fethiant, ac nad oedd yn haeddu cael ei addysgu gydag eraill”. Meddai, “Roeddwn i’n cael fy ngwneud i deimlo ac i edrych yn dwp drwy’r amser. Roeddwn yn cael fy ngwneud yn destun sbort gan fy athrawon, ac yn cael fy mychanu o flaen plant eraill. Cefais fy ngwneud i sefyll ar gadair a darllen o flaen y dosbarth. Fe wnaethon nhw esiampl ohonof, heb sylwi fy mod i wir angen help. Cafodd fy hyder ei chwalu, a dechreuais ddatblygu atal dweud.”

Ymunodd John â’r fyddin ar ôl gadael yr ysgol, a gwasanaethodd fel Comando y Fyddin yn Irac ac yn Affganistan. Cafodd ei wthio i’w gyfyngiadau corfforol, a chafodd fywyd milwrol llwyddiannus, ond fe barhaodd i frwydro gyda’r demoniaid personol oedd wedi cael eu plannu yn ei blentyndod.

Nid oedd erioed wedi dweud wrth unrhyw un nad oedd yn gallu darllen nac ysgrifennu. Dim ond pan adawodd y Fyddin yn 2000, a phan oedd yn gweithio fel Parafeddyg ar y Môr, y cafodd ei gyfrinach ei darganfod. “Roeddwn i’n arfer dysgu popeth ar gof. Mae’r fyddin yn gorfforol iawn, felly roedd hi’n hawdd cuddio. Ond roeddwn i’n gwybod bob amser y buaswn i’n ofnadwy mewn arholiad. “Sylwodd ei hyfforddwr fod rhywbeth yn bod, a dywedodd wrtho ei fod yn ddigon clyfar i barhau â’i freuddwyd i gael gyrfa mewn meddygaeth – ac anogodd ef, yn 34 oed, i ailymuno â’r byd addysg.

Roedd John yn nerfus iawn, ond gwnaeth ymholiadau gyda’r Brifysgol Agored. Cafodd asesiadau ar gyfer dyslecsia eu gwneud a gyda chefnogaeth tiwtoriaid, gwnaeth gynnydd da. Yna, cafodd ei ddiagnosio gydag anhwylder gweledol sy’n gysylltiedig â dyslecsia. Er ei fod angen cymryd mwy o amser i ddarllen trwy lyfrau testun a chwblhau aseiniadau, daliodd John ati, gan fuddsoddi amser ac ymdrech i feistroli technoleg gynorthwyol. Roedd gweithio oddi ar y tir yn cyflwyno heriau ychwanegol yn ystod amseroedd arholiadau, ond llwyddodd i oresgyn y rhain drwy recriwtio Capten y Llong i weithredu fel goruchwyliwr!

Roedd y diwrnod graddio yn ddiwrnod emosiynol dros ben. “Does dim geiriau i ddisgrifio’r ymroddiad, yr amynedd a’r anogaeth a gefais gan fy nhiwtoriaid. Dechreuais gyda nhw fel milwr wedi torri, ond nawr, ar ôl siwrnai hir, ‘dwi wedi symud ymlaen, a dwi’n rhedeg fy nghwmni meddygol fy hun. ”

Erbyn hyn, mae John yn uwch swyddog meddygol sy’n teithio’r byd, ac sy’n gyfrifol am iechyd criw o 150 o bobl ac am redeg ei fusnes meddygol ei hun, o’r enw PATRONAS Rescue International. Mae ei fusnes wedi’i seilio ar yr egwyddor o gefnogi eraill, addysgu gofal brys cyn mynd i’r ysbyty i dimau o feddygon, a darparu

Jimama Ansumana

Ganed Jimama (JJ) yn Sierra Leone, Gorllewin Affrica, ym 1995. Collodd ei theulu cyfan yn ystod y rhyfel cartref ac yn 7 oed, cafodd ei hachub gan ffrindiau  i’r teulu a lwyddodd i ddod â hi i’r DU pan wnaethant ffoi.

Yn methu siarad Saesneg heb unrhyw addysg flaenorol na theulu yn y DU, cafodd Jimama ei symud rhwng sawl cartref maeth. Amharodd y plentyndod ansefydlog a di-drefn hwn ar addysg JJ a chynyddu ei phryder, gan arwain at swildod eithafol.

Yn 10 oed, cafodd Jimama ddiagnosis o ddyslecsia. Cafodd gymorth dysgu a oedd o gymorth, ond roedd yn dal i weld yr ysgol yn heriol a chafodd raddau G yn ei harholiadau TGAU.

Ond, rhoddodd taith addysgol Jimama ar ôl gadael yr ysgol hi ar y llwybr tuag at lwyddiant. Ymrestrodd ar gwrs Trin Gwallt lefel 1 yng Ngholeg Gŵyr Abertawe lle cafodd ei hanghenion dysgu eu cydnabod a’u cefnogi o’r cychwyn.  Dechreuodd ffynnu a daeth ei phersonoliaeth hapus, wirioneddol i’r amlwg. Aeth ymlaen i astudio cymwysterau lefel 2 a 3 mewn Trin Gwallt a Therapi Harddwch, ynghyd â hyn, aeth ymlaen i wella ei sgiliau hanfodol.  Bellach yn 21 oed, bydd JJ yn cymhwyso ac yn gorffen yn y coleg ym mis Mehefin a bydd yn dechrau ar daith o antur – yn llythrennol – am ei bod wedi cael swydd mewn sba ar long fordeithio.

Dywed Jimama, “Mae’r holl heriau wedi fy ngwneud yn fwy penderfynol o fanteisio i’r eithaf ar y cyfleoedd yr wyf wedi eu cael.  Byddwn yn dweud os oes gennych freuddwyd a’ch bod ei eisiau gymaint, yna gweithiwch yn galed a pheidiwch â gadael i unrhyw beth eich rhwystro.  Nid wyf wedi cael llawer o sefydlogrwydd yn fy mywyd, collais fy mam a’m tad yn ifanc iawn, ond rwy’n siŵr y byddent yn falch iawn ohonof nawr.  Mae dod i’r coleg a chael cymwysterau wedi rhoi strwythur, cyfeillgarwch a dyfodol i mi.”

Bernard Boon

Mae Bernard wedi ymdrwytho yn y byd digidol – wedi ymuno â sesiynau cyfrifiadurol ddwy flynedd yn ôl, agorwyd byd newydd o ddysgu, cyfeillion ac ymrwymiad cymdeithasol iddo. Meddai, “Doeddwn i erioed wedi defnyddio gliniadur cyn hynny, ond roeddwn wedi darllen amdanyn nhw ac roeddwn eisiau dysgu.”  Yn fuan ar ôl mynychu’r dosbarthiadau, prynodd liniadur a doedd dim troi nôl.

Cafodd Bernard, sydd yn ei wythdegau, strôc ychydig flynyddoedd yn ôl. Er iddo gael gwybod na fyddai efallai’n dod drwyddi, roedd yn benderfynol o wella’ iawn. Gadawodd y strôc ei ôl arno gyda nam ar ei olwg ac anawsterau gyda’r cof. Meddai, “Yn yr ysbyty, fe ddywedon nhw wrtha i mai’r peth gorau i’w wneud yn dilyn strôc yw chwilio am rywbeth newydd i’w wneud. Fe awgrymon nhw groeseiriau ond rwy’n anobeithiol gyda rheiny, felly feddyliais i, roi i gynnig ar gyfrifiaduron.”

Mae defnyddio’i liniadur wedi helpu i ffocysu cof Bernard, i wella ei sgiliau cyfathrebu ac mae wedi cael effaith enfawr ar ei fywyd.  Meddai, “Rwyf wedi cysylltu! Rwy’n gwybod sut i e-bostio pobl, yn hytrach nag ysgrifennu llythyrau hirion. Rwy’n gallu siopa ychydig ar-lein sy’n help os yw’r tywydd yn wael.”

Mae Bernard yn helpu i ofalu am ei chwaer Irene ac mae’r dosbarthiadau yng Nghaffi’r Hedyn Mwstard yn Llanbed yn rhoi ychydig o amser iddo ef ei hun. Meddai, “Mae’n gyfle i gymdeithasu, cwrdd â fy nghyd-ddisgyblion sy’n ffrindiau erbyn hyn. Rydyn ni’n rhannu hanesion a phrofiadau – hapus a thrist ac rydyn ni’n cynnal ein gilydd. Rydyn ni’n cael gymaint o hwyl, bob wythnos byddai’n mynd adre’n teimlo na alla i ddisgwyl tan y tro nesa – mae’n uchafbwynt fy wythnos.”

Meddai ei diwtor, Helen Thomas, “Mae ei hiwmor a’i swyn yn gyfareddol. Rwyf wastad yn edmygu’r hyn a gyflawnodd yn ei fywyd, cafodd yrfa yn y fyddin yn y Gwasanaeth Milwrol, bu’n Gyfarwyddwr mewn busnes defnydd pacio papur ac argraffu ac yn awr mae’n rhannu gofal dros ei chwaer.  Rwyf i wedi dysgu llawer o glywed am ei brofiadau yn y gorffennol, ac mae wedi tyfu o fod yn ddysgwr llwyr i fod yn ddefnyddiwr medrus o’r Rhyngrwyd, E-bost, Skype, Facebook, Microsoft Word a Publisher.”

Datblygu ei sgiliau ffotograffiaeth sydd nesaf ar restr Bernard o bethau i’w gwneud, “Fy neges i unrhyw un sy’n teimlo eu bod yn rhy hen neu heb syniad ymhle i ddechrau yw – ewch amdani!”.

Scott Jenkinson

Ddeng mlynedd yn ol, roedd Scott Jenkinson yn camddefnyddio sylweddau ac yn ddigartref. Ond diolch i addysg oedolion, mae wedi newid ei fyd yn llwyr. Erbyn hyn mae’n athro, yn briod efo merch fach newydd-anedig ac mae’n hapus!

Yn ol yn 2005, addysg oedolion oedd y peth olaf ar feddwl Scott, ond pan gafodd ei annog gan staff hostel lle roedd yn aros i wneud cais i ddilyn cwrs, cytunodd I wneud hynny gan ei fod angen rhywle i fyw. Yr hyn na sylweddolai ar y pryd oedd mai’r cwrs hwn fyddai’r trobwynt yr oedd ei angen oherwydd diolch i’r arweiniad, yr ysgogiad a’r cymorth a gafodd yno, dechreuodd osod y sylfeini ar gyfer bywyd newydd sbon ac ennill cymhwyster.

Yn 2008, gwnaeth Scott gais I ddilyn cwrs Cymorth Dysgu a Gofal Cymdeithasol ac fe’i hysbrydolwyd gan ei diwtor i ddilyn y llwybr a fyddai’n ei arwain i fod yn athro. Erbyn hyn mae’n hyfforddwr rhan-amser i Nacro, gan gydweithio ag oedolion ifanc ar raglan hyfforddeiaeth ac fe sefydlodd ‘4:28 training’ sy’n darparu hyfforddiant ar gyfer oedolion sydd yn wynebu’r un trafferthion ag yr oedd ef ar un adeg.

Meddai Scott, “Mae fy nhaith bersonol I fel rhywun a oedd yn gaeth i sylweddau ac yn gyn-droseddwr wedi rhoi darlun cliriach i mi o’r llwybr a arweiniodd at yrfa fel athro a’r unigolyn ydw i heddiw. Rwy’n credu’n gryf fod addysg yn newid bywydau a gall addysg fod yn Sylfaen i fywyd newydd a thynnu pobl allan o’r cylch dieflig o droseddu a hynny drwy gyfleoedd, anogaeth ac arweiniad.

“Os galla i fod y math o athro yr oeddwn i’n ddigon lwcus o’i gyfarfod ar fy nhaith I yna rwy’n credu’n gryf bod yna reswm i’r blynyddoedd cythryblus y bues i’n gaeth I sylweddau.”

Catrin Pugh

Newidiodd bywyd Catrin am byth yn 2013 pan ddioddefodd losgiadau gradd tri ar 96% o’i chorff mewn damwain bws yn Ffrainc, roedd yn 19.

Doedd fawr o obaith iddi bara’n fyw ac fe fu mewn coma am dri mis. Meddai, “Fe ddaliais ati i frwydro, ond roeddwn yn amheus a oedd gen i ddyfodol. Pan wnes i ddeffro o’r coma roeddwn wedi cael sawl llawdriniaeth ac yn methu symud”.

Cafodd Catrin ei gadael gyda chreithiau corfforol a meddyliol, roedd ei golwg canol y maes wedi diflannu, cafodd blaenau bysedd ei llaw chwith eu trychu, a bu’n ymgodymu ag anhwylder pryder ôl-drawmatig ac ôl-fflachiau o fod ar dân. Meddai, “Roedd bywydau pawb arall yn mynd yn eu blaenau tra roedd fy mywyd i’n cymryd egwyl. Mae’n gwneud i chi amau eich gwerth, roedd fy hunan hyder yn deilchion”.

Wedi treulio’r pedair blynedd ganlynol yn cael therapi corfforol i ddysgu unwaith eto sut i gerdded, siarad a bwyta, meddai Catrin “Dechreuais weld fod fy anableddau corfforol a’m materion iechyd meddwl yn llai o rwystr ac yn fwy o ysgogiad i brofi fod modd cyflawni unrhyw beth os rowch eich bryd arno.”

Er bod y byd yn teimlo fel lle dychrynllyd, gwthiodd Catrin ei ffordd drwy’r heriau hyn a chymryd ei cham cyntaf pan ddechreuodd weithio fel cyfaill cefnogol gydag elusennau megis Sefydliad Katie Piper a Changing Faces, gan gynnal sgyrsiau cymhelliant ar sut i oroesi profiadau sy’n newid bywydau. Meddai, “Yr hyn oeddwn wir am ei wneud oedd astudio unwaith eto ac anelu at yrfa ystyrlon ble gallwn i wneud gwahaniaeth.”

Cafodd Catrin ei hysbrydoli gan swyddogaeth y Ffisiotherapydd yn ystod ei hadferiad ei hun, ac yn 2017 dechreuodd ar daith i ddod yn ffisiotherapydd. Meddai, “Roedd mynd yn ôl i fyd addysg yn frawychus. Roeddwn wedi cwblhau 15 mlynedd o addysg mewn sefyllfa ffodus o beidio â chael anghenion ychwanegol, nawr roedd gen i anghenion niferus.”

I ddilyn cwrs gradd mewn Ffisiotherapi, roedd rhaid i Catrin gael cymhwyster Safon 3 mewn pwnc gwyddonol. Cofrestrodd i fynd ar gwrs Mynediad i Addysg Uwch Agored Cymru i astudio Biowyddorau yng Ngholeg Cambria. Meddai, “Wedi magu dewrder i fynychu, daeth pob dydd yn haws. Roeddwn i’n parhau i fod yn ddeallus, yn alluog a llwyddodd yr addasiadau i wneud popeth yn gyraeddadwy.”

Wedi rhagori yn ei chwrs, mae Catrin wedi derbyn cynigion gan Brifysgol a bydd yn cymryd ei lle ym mis Medi 2018. Dywedodd Jackie Grieves o Goleg Cambria, “Mae pawb yma wedi cael eu syfrdanu a’u hysbrydoli gan agwedd gadarnhaol a phenderfyniad Catrin i gyrraedd ei nod.”

Marilyn Llewelyn

Mae Lynnie Llewellyn yn mynychu dau ddosbarth wythnosol er mwyn dysgu Cymraeg i Lefel Sylfaen 1 a 2 ac mae’n rheolaidd yn mynychu ysgolion dyddiol ychwanegol a chyrsiau penwythnos i ddatblygu ei sgiliau. Meddai, “Cyn i mi ddechrau dysgu Cymraeg, Lynnie oeddwn i, nawr ‘wi’n Lynnie’r Gymraes! Nawr alla i siarad, darllen ac ysgrifennu Cymraeg. Ers i mi ddysgu, mae fy myd wedi’i droi wyneb i waered.”

Mae hi eisoes wedi llwyddo yn Arholiadau Mynediad CBAC, ac wedi cofrestru ar gyfer y nesaf, ond dywed ei thiwtor, “A dweud y gwir, nid ei chynnydd yw’r peth pwysicaf am Lynnie ond ei brwdfrydedd tuag at yr iaith a’i pharodrwydd i ddefnyddio’r iaith y tu allan i’r dosbarth, gyda’i theulu, yn y gymuned ac yn y gweithle”. Mae Lynnie wedi mynychu cyrsiau preswyl, gan annog ei ffrindiau i ddod gyda hi i ymarfer y Gymraeg ac mae’n mynychu nosweithiau cymdeithasol yn rheolaidd – ond mae’n disgleirio wrth wneud y pethau bychain, megis dweud “Shwmae” a
“Diolch” wrth siopwyr yng Nghaerffili neu fynd â dysgwyr swil o’i dosbarth i’r bore coffi lleol.

Mae dysgu Cymraeg wedi cynnig cyfleoedd newydd i Lynnie ac mae wedi manteisio ar y cyfan. Mae wedi teithio drwy Gymru gyfan, wedi gwirfoddoli yn yr Eisteddfod Genedlaethol ac aeth â’i wyrion ar gwrs Cymraeg i’r Teulu yng nghanolfan breswyl yr Urdd yn Llangrannog – roedd am iddyn nhw gael rhan o’r iaith a chael cyfle i glywed a dechrau dysgu hefyd. Meddai, “Dechreuais ddysgu Cymraeg er mwyn fy wyrion ac am fonws enfawr cael mynd â nhw i Langrannog, dyna’u hanrheg Nadolig, atgofion nid teganau!” Mae ei brwdfrydedd dros ddysgu yn heintus ac mae Lynnie wedi derbyn swyddogaeth weithgar yn cefnogi cydddysgwyr drwy gydlynu eu hymrwymiad y tu allan i’r dosbarth drwy gyfrwng y cyfryngau cymdeithasol a gwirfoddoli. Meddai ei thiwtor, “Mae Lynnie yn hyrwyddwr ardderchog ar ran yr iaith Gymraeg ac mae’n dangos sut y gall ailddechrau dysgu yn weddol hwyr yn eich bywyd newid eich bywyd.”