Chloe Young

John Spence

Dechreuodd John ei daith ddysgu gyda’r Brifysgol Agored yn 2010, a graddiodd saith mlynedd yn ddiweddarach gyda gradd BSc (Anrh) mewn Gwyddorau Iechyd, cyflawniad sydd yn cael ei ddisgrifio ganddo fel “cyflawniad mwyaf rhyfeddol fy mywyd.” Roedd John wedi cael trafferth yn dysgu yn yr ysgol.  Roedd ganddo ddyslecsia difrifol ac ADHD, a dywedwyd wrtho “y byddai’n fethiant, ac nad oedd yn haeddu cael ei addysgu gydag eraill”. Meddai, “Roeddwn i’n cael fy ngwneud i deimlo ac i edrych yn dwp drwy’r amser. Roeddwn yn cael fy ngwneud yn destun sbort gan fy athrawon, ac yn cael fy mychanu o flaen plant eraill. Cefais fy ngwneud i sefyll ar gadair a darllen o flaen y dosbarth. Fe wnaethon nhw esiampl ohonof, heb sylwi fy mod i wir angen help. Cafodd fy hyder ei chwalu, a dechreuais ddatblygu atal dweud.” Ymunodd John â’r fyddin ar ôl gadael yr ysgol, a gwasanaethodd fel Comando y Fyddin yn Irac ac yn Affganistan. Cafodd ei wthio i’w gyfyngiadau corfforol, a chafodd fywyd milwrol llwyddiannus, ond fe barhaodd i frwydro gyda’r demoniaid personol oedd wedi cael eu plannu yn ei blentyndod. Nid oedd erioed wedi dweud wrth unrhyw un nad oedd yn gallu darllen nac ysgrifennu. Dim ond pan adawodd y Fyddin yn 2000, a phan oedd yn gweithio fel Parafeddyg ar y Môr, y cafodd ei gyfrinach ei darganfod. “Roeddwn i’n arfer dysgu popeth ar gof. Mae’r fyddin yn gorfforol iawn, felly roedd hi’n hawdd cuddio. Ond roeddwn i’n gwybod bob amser y buaswn i’n ofnadwy mewn arholiad. “Sylwodd ei hyfforddwr fod rhywbeth yn bod, a dywedodd wrtho ei fod yn ddigon clyfar i barhau â’i freuddwyd i gael gyrfa mewn meddygaeth – ac anogodd ef, yn 34 oed, i ailymuno â’r byd addysg. Roedd John yn nerfus iawn, ond gwnaeth ymholiadau gyda’r Brifysgol Agored. Cafodd asesiadau ar gyfer dyslecsia eu gwneud a gyda chefnogaeth tiwtoriaid, gwnaeth gynnydd da. Yna, cafodd ei ddiagnosio gydag anhwylder gweledol sy’n gysylltiedig â dyslecsia. Er ei fod angen cymryd mwy o amser i ddarllen trwy lyfrau testun a chwblhau aseiniadau, daliodd John ati, gan fuddsoddi amser ac ymdrech i feistroli technoleg gynorthwyol. Roedd gweithio oddi ar y tir yn cyflwyno heriau ychwanegol yn ystod amseroedd arholiadau, ond llwyddodd i oresgyn y rhain drwy recriwtio Capten y Llong i weithredu fel goruchwyliwr! Roedd y diwrnod graddio yn ddiwrnod emosiynol dros ben. “Does dim geiriau i ddisgrifio’r ymroddiad, yr amynedd a’r anogaeth a gefais gan fy nhiwtoriaid. Dechreuais gyda nhw fel milwr wedi torri, ond nawr, ar ôl siwrnai hir, ‘dwi wedi symud ymlaen, a dwi’n rhedeg fy nghwmni meddygol fy hun. ” Erbyn hyn, mae John yn uwch swyddog meddygol sy’n teithio’r byd, ac sy’n gyfrifol am iechyd criw o 150 o bobl ac am redeg ei fusnes meddygol ei hun, o’r enw PATRONAS Rescue International. Mae ei fusnes wedi’i seilio ar yr egwyddor o gefnogi eraill, addysgu gofal brys cyn mynd i’r ysbyty i dimau o feddygon, a darparu

Rhiannon Norfolk

Roedd cael y cyfle i ddysgu Cymraeg yn factor allweddol ym mhenderfyniad Rhiannon Norfolk i symud yn ôl i Gymru. Roedd wedi etifeddu ei chariad at Gymreictod gan ei rhieni, sy’n hanu’n wreiddiol o dde Cymru ac arferai dreulio’u gwyliau bob haf yng Ngwynedd.

Fe ysbrydolodd y gwyliau teuluol hynny Rhiannon I astudio ym Mhrifysgol Bangor ble’r oedd wedi bwriadu dod yn rhugl yn yr iaith, ond oherwydd ei hamserlen brifysgol brysur bu raid iddi roi’r gorau i’w gwersi Cymraeg. “Fe es ymlaen gyda fy mywyd, fel mae rhywun yn gwneud, ond roedd Cymru bob amser yn teimlo fel adref ac roedd gen i’r hiraeth yma am yr iaith.”

Bu rhaid aros nes ei bod yn byw yn Wiltshire flynyddoedd yn ddiweddarach cyn i gyfarfyddiad hap a damwain arwain Rhiannon yn ôl i Gymru. “Gwelais boster am fand o’r enw Calan yn chwarae yn neuadd y dref yn Chippenham,” meddai. “Es draw yno ar fy mhen fy hun ac roeddwn i ar ben fy nigon. Fe deimlais gysylltiad enfawr gyda seiniau prydferth y Gymraeg a’r gerddoriaeth hudolus, a death hynny â rhywfaint o’r hyn oeddwn i wedi ei ddysgu yn ôl.”

Pan welodd swydd yn cael ei hysbysebu yn ei maes hi, sef gwerthuso yn y gwasanaeth iechyd, gwnaeth gais amdani, cafodd y swydd a symudodd i Gymru. Flwyddyn yn ddiweddarach mae bron wedi cwblhau cwrs Cymraeg lefel-sylfaen llwybr carlam yng Nghymuned Ddysgu Penarth.

“Roeddwn i’n teimlo’n nerfus iawn yn mynd yno ond cefais fy sicrhau y byddwn i’n gallu adeiladu ar y sgiliau Cymraeg oedd gen i’n barod, er eu bod nhw’n rhydlyd,” meddai. “Roeddwn i’n poeni y byddwn i mor bell ar ôl pawb arall gyda fy Nghymraeg elfennol iawn a finnau heb fod yn dysgu ers 13 blynedd, ond roedd yn wych. Roedd pawb mor groesawgar ac mae’n rhyfeddol gymaint mae rhywun yn ei gofio.”

Mae Rhiannon yn mynychu’r dosbarth am ddwyawr bob wythnos ochr yn ochr ag ysgolion dydd Sadwrn. Mae’n ymuno â grŵp darllen yng Nghanolfan Ddysgu Cymunedol i Oedolion Palmerston yn y Barri, ac wedi mynychu cwrs preswyl penwythnos gyda’i mam, Gill, sydd hefyd yn dysgu Cymraeg mewn dosbarthiadau yn agos at ei chartref yn Nhrefynwy.

Ar ôl cael canlyniadau rhagorol yn ei harholiad mynediad, mae Rhiannon nawr yn paratoi i sefyll ei hasesiad sylfaen. “Mae dysgu Cymraeg wedi bod yn bleser pur i mi, o’r diwedd rwyf wir yn teimlo ’mod i gartref,” meddai.

Mae Rhiannon yn dioddef o iselder, gorbryder a Syndrom Poen Rhanbarthol Cymhleth, sy’n golygu’i bod yn gorfod defnyddio ffon neu gadair olwyn ac yn achosi poen a blinder cyson.

Dywedodd Rhiannon: “Mae dod i ddosbarthiadau Cymraeg wedi gwneud wahaniaeth mawr i fy iechyd meddwl. Rwy’n mynd ar fy nghyflymder fy hun ac yn cymryd seibiant yn y dosbarth pan fydd angen. Mae dysgu’n rhoi strwythur i mi a lle i wneud ffrindiau. Mae wedi fy helpu i gadw fy ymennydd yn brysur a rhoi teimlad i mi o bwrpas a chyflawni. Roeddwn i wastad yn teimlo’n edifar i mi roi’r gorau i’r Gymraeg ac eisiau datrys hynny, ac rwy’n teimlo mor fodlon nawr fy mod wedi llwyddo.”

Dywedodd Suzanne Condon a enwebodd Rhiannon, “Mae’n amlwg fod dysgwyr eraill yn y dosbarth wrth eu bodd yn ymarfer gyda Rhiannon, mae hi’n wych am eu hannog i ddweud cymaint â allan nhw. Mae hi’n ddysgwraig gyda chenhadaeth ac yn ysbrydoliaeth i eraill.”

Catrin Pugh

Newidiodd bywyd Catrin am byth yn 2013 pan ddioddefodd losgiadau gradd tri ar 96% o’i chorff mewn damwain bws yn Ffrainc, roedd yn 19. Doedd fawr o obaith iddi bara’n fyw ac fe fu mewn coma am dri mis. Meddai, “Fe ddaliais ati i frwydro, ond roeddwn yn amheus a oedd gen i ddyfodol. Pan wnes i ddeffro o’r coma roeddwn wedi cael sawl llawdriniaeth ac yn methu symud”. Cafodd Catrin ei gadael gyda chreithiau corfforol a meddyliol, roedd ei golwg canol y maes wedi diflannu, cafodd blaenau bysedd ei llaw chwith eu trychu, a bu’n ymgodymu ag anhwylder pryder ôl-drawmatig ac ôl-fflachiau o fod ar dân. Meddai, “Roedd bywydau pawb arall yn mynd yn eu blaenau tra roedd fy mywyd i’n cymryd egwyl. Mae’n gwneud i chi amau eich gwerth, roedd fy hunan hyder yn deilchion”. Wedi treulio’r pedair blynedd ganlynol yn cael therapi corfforol i ddysgu unwaith eto sut i gerdded, siarad a bwyta, meddai Catrin “Dechreuais weld fod fy anableddau corfforol a’m materion iechyd meddwl yn llai o rwystr ac yn fwy o ysgogiad i brofi fod modd cyflawni unrhyw beth os rowch eich bryd arno.” Er bod y byd yn teimlo fel lle dychrynllyd, gwthiodd Catrin ei ffordd drwy’r heriau hyn a chymryd ei cham cyntaf pan ddechreuodd weithio fel cyfaill cefnogol gydag elusennau megis Sefydliad Katie Piper a Changing Faces, gan gynnal sgyrsiau cymhelliant ar sut i oroesi profiadau sy’n newid bywydau. Meddai, “Yr hyn oeddwn wir am ei wneud oedd astudio unwaith eto ac anelu at yrfa ystyrlon ble gallwn i wneud gwahaniaeth.” Cafodd Catrin ei hysbrydoli gan swyddogaeth y Ffisiotherapydd yn ystod ei hadferiad ei hun, ac yn 2017 dechreuodd ar daith i ddod yn ffisiotherapydd. Meddai, “Roedd mynd yn ôl i fyd addysg yn frawychus. Roeddwn wedi cwblhau 15 mlynedd o addysg mewn sefyllfa ffodus o beidio â chael anghenion ychwanegol, nawr roedd gen i anghenion niferus.” I ddilyn cwrs gradd mewn Ffisiotherapi, roedd rhaid i Catrin gael cymhwyster Safon 3 mewn pwnc gwyddonol. Cofrestrodd i fynd ar gwrs Mynediad i Addysg Uwch Agored Cymru i astudio Biowyddorau yng Ngholeg Cambria. Meddai, “Wedi magu dewrder i fynychu, daeth pob dydd yn haws. Roeddwn i’n parhau i fod yn ddeallus, yn alluog a llwyddodd yr addasiadau i wneud popeth yn gyraeddadwy.” Wedi rhagori yn ei chwrs, mae Catrin wedi derbyn cynigion gan Brifysgol a bydd yn cymryd ei lle ym mis Medi 2018. Dywedodd Jackie Grieves o Goleg Cambria, “Mae pawb yma wedi cael eu syfrdanu a’u hysbrydoli gan agwedd gadarnhaol a phenderfyniad Catrin i gyrraedd ei nod.”

Scott Jenkinson

Ddeng mlynedd yn ol, roedd Scott Jenkinson yn camddefnyddio sylweddau ac yn ddigartref. Ond diolch i addysg oedolion, mae wedi newid ei fyd yn llwyr. Erbyn hyn mae’n athro, yn briod efo merch fach newydd-anedig ac mae’n hapus!

Yn ol yn 2005, addysg oedolion oedd y peth olaf ar feddwl Scott, ond pan gafodd ei annog gan staff hostel lle roedd yn aros i wneud cais i ddilyn cwrs, cytunodd I wneud hynny gan ei fod angen rhywle i fyw. Yr hyn na sylweddolai ar y pryd oedd mai’r cwrs hwn fyddai’r trobwynt yr oedd ei angen oherwydd diolch i’r arweiniad, yr ysgogiad a’r cymorth a gafodd yno, dechreuodd osod y sylfeini ar gyfer bywyd newydd sbon ac ennill cymhwyster.

Yn 2008, gwnaeth Scott gais I ddilyn cwrs Cymorth Dysgu a Gofal Cymdeithasol ac fe’i hysbrydolwyd gan ei diwtor i ddilyn y llwybr a fyddai’n ei arwain i fod yn athro. Erbyn hyn mae’n hyfforddwr rhan-amser i Nacro, gan gydweithio ag oedolion ifanc ar raglan hyfforddeiaeth ac fe sefydlodd ‘4:28 training’ sy’n darparu hyfforddiant argyfer oedolion sydd yn wynebu’r un trafferthion ag yr oedd ef ar un adeg.

Meddai Scott, “Mae fy nhaith bersonol I fel rhywun a oedd yn gaeth i sylweddau ac yn gyn-droseddwr wedi rhoi darlun cliriach i mi o’r llwybr a arweiniodd at yrfa fel athro a’r unigolyn ydw i heddiw. Rwy’n credu’n gryf fod addysg yn newid bywydau a gall addysg fod yn Sylfaen i fywyd newydd a thynnu pobl allan o’r cylch dieflig o droseddu a hynny drwy gyfleoedd, anogaeth ac arweiniad. “Os galla i fod y math o athro yr oeddwn i’n ddigon lwcus o’i gyfarfod ar fy nhaith I yna rwy’n credu’n gryf bod yna reswm i’r blynyddoedd cythryblus y bues i’n gaeth I sylweddau.”

Kierran James